De Futurotheek is onderdeel van een reeks projecten die gaan over de vraag hoe wij als toekomstige mens door het leven zullen gaan. De versie van de Futurotheek die nu op het NFF te zien is, is een vervolg op een prototype dat sinds 2019 in ontwikkeling is. De huidige ‘immersive’ versie is het resultaat van een samenwerking tussen Sander Veenhof en Leonieke Verhoog. In dit interview uit 2019 met Sander Veenhof, licht hij toe wat de ontstaansgeschiedenis en de achtergrond van het initiatief is.
Wat is de Futurotheek?
Deze Futurotheek is gerelateerd aan het project “Be Your Own Robot” waarin ik fictieve apps ontwikkel waarmee de wereld van de toekomst alvast hands-on te ervaren is. Het is een ontwerpend onderzoek naar een wereld waarin wij nog meer dan nu worden aangestuurd door techniek. In plaats van schrijvend te speculeren over wat komen gaat, en schrijvend te benoemen welke kansen en risico’s er bestaan, ligt de focus binnen dit project op speculatieve apps waarmee een (nog) niet bestaande toekomst alvast in het hier en nu aan den lijve ervaren kan worden.
Wat is de aanleiding?
Het internet zal in de toekomst een nóg veel grotere rol gaan spelen in ons leven. In toenemende mate raken de online en offline wereld met elkaar verweven. De mens wordt onderdeel van het internet of things waarbij apps ons doen en laten bepalen, zeker als de cloud ons in de gaten houdt en aanstuurt via wearables en augmented reality brillen. Over zo’n toekomst wordt veel geschreven. Maar het blijft voor veel mensen lastig om zich voor te stellen dat de wereld uit science fiction films binnenkort ook hun werkelijkheid wordt. Enerzijds is er de (nog) onwerkelijke wereld van series zoals Black Mirror, waarin de toekomst-ideeen zo ver en zo perfect zijn doorgevoerd dat we geruststellend kunnen concluderen dat het zo ver nog niet is. Anderzijds is er de geschreven tekst waarin consequent wordt geschreven dat het over 10 jaar echt allemaal anders is.
Met het “Be Your Own Robot” initiatief hoop ik op een nieuwe manier invulling te geven aan dat tussengebied. Door te veronderstellen dat de toekomst er al is, kunnen nieuwe soorten apps worden ontwikkeld. Het geeft een creatieve en innovatieve vrijheid als een app niet beperkt wordt door de vereiste van een volledig operationele “internet of things” samenleving. Het maakt het mogelijk om een fictieve science fiction toekomst te ervaren maar dan in real life.
Wat is een hands-on toekomstverkenning?
In de eerste fase van het project staat een web-app centraal waarin een aantal toekomstscenario’s hands-on te ervaren zijn. Het voorbeeld van de zelf nadenkende koelkast wordt in artikelen telkens maar weer herhaald om mee aan te duiden hoe onze leefwereld er uit zal gaan zien. Maar wat als elk ding in je nabije omgeving de hele dag van zich laat horen? Hoe configureer je je relatie met zo’n koelkast en krijgt de mens ook een eigen configuratie-scherm dat bedient kan worden via een app? Er kan al een goede indruk worden gegeven van het dagelijkse leven in de toekomst met een eenvoudige smartphone-toepassing. De futuristische spraak- of gebareninterface in het luchtledige zal maar voor een beperkt aantal gelegenheden toepasbaar zijn.
De scenario’s die zich via de web-app aandienen geven inzicht in de wijze waarop het internet in de toekomst ons leven nog indringender zal bepalen. Een échte interactie met de koelkast hoeft niet, want het is fictie. Jezelf écht configureren via een configuratiescherm ook niet. Maar toch ontstaat de mogelijkheid om aan te voelen wat het betekent om mens te zijn in een toekomst waarin ieder van ons is veranderd in een ICT project.
Een belangrijke doelstelling met de app is kennisoverdracht, zodat mensen meer inzicht krijgen in datgene wat er zich afspeelt nu en in de toekomst. Voor de betrokkenen in deze pilot sessie (en hopelijk tijdens de sessies die hierna nog volgen) zal deze interactieve vorm een manier zijn om dieper en concreter in de materie te duiken, zonder dat het de leesbaarheid negatief beïnvloed. Door een hele reeks “Hoe dan?” en “Wat dan?” vragen op rij te stellen en te beantwoorden en direct uit te werken, ontstaat er een prikkelende omgeving om tot nieuwe inzichten te komen. Eindeloos veel situaties opsommen werkt niet, maar als de inhoud zich verspreid door de dag aandient via een app is er meer mogelijk.
Met een web-app die in deze pilot ontwikkelt wordt kunnen mensen de impact van toekomstige ontwikkelingen in het hier en nu ervaren. Dat geeft hen een realistische (zij het fictieve) inkijk in de toekomst en deze beeldvorming helpt bij het ontwikkelen van een eigen mening over datgene wat zich gaat voltrekken. En met meer zicht op de toekomst, zijn er mogelijk al acties in het nu te ondernemen om bepaalde problemen voor te zijn of zelfs om op tijd in te spelen op kansen die komen gaan.
Wat is het doel van de web-app?
De reikwijdte en de impact van technische ontwikkelingen op ons menszijn is enorm. Voor veel mensen voelt de impact van het ontastbare ‘internet’ op alles en iedereen overweldigend, en een gebruikelijke reactie is afwachten of afwijzen. Toch zijn ingrijpende veranderingen onontkoombaar. De kracht die bij de grote tech-bedrijven ligt is enorm. Soms komt de mensheid nog stevig in protest, zoals tegen Google Glass. Maar de videorecorder-bril van bedrijf Snap wordt in bepaalde kringen omarmd. Kunnen wij nog iets betekenen als individu? Kan de overheid ons bijstaan? Wat is goed en fout? Het is lastig om daar de vinger op te krijgen. De urgentie van die vraagstukken is nauwelijks in geschreven tekst uit te drukken, en wie heeft er de tijd om alles te lezen en zich een mening te vormen en die te vertalen naar acties? Nu valt er nog iets te kiezen, maar als een augmented reality contactlens ons in de toekomst met alles ‘helpt’? Komt er een wereld waarin we als robots door het leven gaan, waarin het een uitdaging wordt om mens te blijven? Vraagstukken die betrekking hebben op onze relatie met techniek staan in dit project centraal. Navraag om ons heen merkten maakte duidelijk dat deze vraagstukken spelen, en mensen benieuwd zijn naar wat dat dan concreet voor hen zal betekenen. “Be Your Awn Robot” voorziet in die nieuwsgierigheid met interactief te beleven scenario’s.
Het voornaamste doel van deze pilot is ontdekken of deze vorm van ‘vertellen’ over de toekomst werkt.
Wie heeft er wat aan dit project?
De app zal inhoudelijk tot stand komen o.b.v sessies met experts, waarbij toekomstinzichten uit artikelen worden omgezet in alledaagse meldingen, berichten en suggesties die zich op de smartphone manifesten. Als de basis staat, kan de app verder uitgebreid worden o.b.v nieuwe sessies met andere experts. Met een werkend voorbeeld zal het makkelijker zijn om relevante denkers en doeners te betrekken. De doelgroep van het project is daarom eigenlijk zowel het ‘lezerspubliek’ als ook de bloggers, journalisten en onderzoekers die baat kunnen hebben bij deze interactieve representatievorm van hun artikelen.
Waarom nu?
Met een achtergrond als bedrijfsinformaticus en een diploma “Instabiele Media” op de Rietveld academie verkende ik de afgelopen jaren de artistieke mogelijkheden van augmented reality. Momenteel verandert de definitie van “AR”. Het visuele wordt minder belangrijk en de essentie komt te liggen op het feit dat online data op lokatie invloed heeft op wat zich daar afspeelt. De maatschappelijke impact van AR is daarom een steeds belangrijker onderwerp in mijn projecten. Het is een onderwerp dat breder is dan het technische. Ik verken het onderwerp door prototypes te maken en experimenten te doen. Daarnaast lees ik veel artikelen, onderzoeken en blogs waarin wetenschappers en futurologen schrijven over een toekomst waarin niets en niemand zich nog kan onttrekken aan het internet. In deze pilot wil ik de wereld van de prototypes en de wereld van het onderzoek bijeen brengen.
Wat is het business model?
De prototypes hebben niet als doel door te groeien tot een start-up. De wereld gaat veranderen en er zullen app-achtige toepassingen komen die in de toekomst succesvol zijn, maar waarvoor nu nog de juiste context ontbreekt. Door in dit project geen rekening te houden met de belemmerende factoren van een businessmodel dat aansluit bij de huidige werkelijkheid, kunnen er apps ontstaan die anders zijn dan de bestaande apps die wél bestaansrecht hebben vanwege een kloppend businessmodel.